Στο ιστορικό Βούρειο Δημοτικό Σχολείο Λιβαδίων Χίου λειτουργεί από τον Ιούνιο του 2009 Μουσείο Ιστορίας της Εκπαίδευσης.
Το Μουσείο αυτό, το οποίο τελεί υπό την αιγίδα της Διεύθυνσης Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης Χίου, ιδρύθηκε και δημιουργήθηκε από το δάσκαλο κ. Λουκά Αμπελιώτη, ο οποίος ξεκίνησε την υλοποίηση της ιδέας από το σχολικό έτος 1995 – 1996 συγκεντρώνοντας κατάλληλο υλικό.
Στεγάζεται στο ισόγειο του διδακτηρίου του Βούρειου Δημοτικού Σχολείου Λιβαδίων Χίου, το οποίο αποτελεί κόσμημα αρχιτεκτονικής κληρονομιάς κατασκευής του έτους 1892 και το οποίο ανακαινίστηκε με πλήρη σεβασμό στην ιστορία του και στην αρχιτεκτονική του. Για την αποπεράτωση των εργασιών συνεισέφεραν διάφοροι φορείς όπως ο Σύλλογος Γονέων και Κηδεμόνων του Σχολείου, η Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Χίου, ο Δήμος Χίου, αλλά το μέγιστο οικονομικό βάρος ανέλαβαν ευαισθητοποιημένοι ιδιώτες.
Σήμερα αριθμεί περί τα 5.000 εκθέματα καταγεγραμμένα με χειρόγραφη και ηλεκτρονική μορφή και το επισκέπτονται μαθητές των Δημοτικών Σχολείων και Γυμνασίων της Χίου με οργανωμένο τρόπο καθώς και ενήλικες.
Το 1994 στο 4ο τεύχος του περιοδικού «ΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΣΠΙΤΙ» o συνάδελφος Σπύρος Γιάννος έκανε μια τολμηρή και άκρως εντυπωσιακή πρόταση δημοσιεύοντας ένα άρθρο με τίτλο: «Για ένα μουσείο της ελληνικής εκπαίδευσης» Ήταν ένα άρθρο με τεκμηριωμένες και ολοκληρωμένες προτάσεις, το οποίο με συγκλόνισε, γιατί πολλά χρόνια πριν ζυμωνόταν μέσα μου η σκέψη και η ιδέα να τολμήσω κάτι ανάλογο.
Ακολούθησε η ανάγνωση ενός άρθρου στη κυριακάτικη Ελευθεροτυπία της Ναταλί Χατζηαντωνίου με τίτλο : «Η ιστορία της Παιδείας τώρα γράφεται», όπου μεταξύ άλλων ανέφερε: «… Η Φιλοσοφική Σχολή αναζητά μελανοδοχεία, άβακες, ποδιές και βώλους! Μόνο που χρειάζονται χρήματα και ο κατάλληλος χώρος». Αυτό ήταν το τελειωτικό έναυσμα για να βάλουμε τα σχέδιά μας σε εφαρμογή και να δούμε, έστω και σε αρχικό στάδιο, το όνειρό μας να γίνεται πραγματικότητα.
Υπηρετώντας επί πολλά συνεχή έτη στο ιστορικό Βούρειο Δημοτικό Σχολείο Λιβαδίων Χίου διαπίστωσα ότι εκεί σμίγει το παλιό με το καινούργιο, το ξεπερασμένο από χρηστική άποψη και το άχρηστο με το σύγχρονο. Όπου και να κοίταζες κάτι σου έφερνε στη μνήμη παλιές θύμησες, νοσταλγικές στιγμές αλλοτινών εποχών. Άψυχα υλικά, που όμως μ’ αυτά ζυμώθηκαν δάσκαλοι και μαθητές δεκάδες χρόνια πριν στο ζυμωτήρι της Παιδείας.
Παρατηρώντας ότι τα τελευταία χρόνια ολοένα τη θέση του παλιού έπαιρνε το σύγχρονο και φοβούμενος ότι ο άνεμος των δεκαετιών ανελέητα θα σαρώσει τα πάντα, άρχισε έντονα να με κυριεύει ο πόθος κάτι να κάνω για να περισώσω οτιδήποτε μπορέσω που να θυμίζει το παρελθόν της ελληνικής εκπαίδευσης. Ασφαλώς και ο εκσυγχρονισμός της εκπαίδευσης είναι αναγκαίος και επιτακτικός, τούτο όμως δε σημαίνει πως ό,τι θυμίζει παρελθόν πρέπει να εγκαταλείπεται στη δύναμη του φθοροποιού χρόνου.
Πιστεύω ακράδαντα πως οι χώρες που έχουν σύγχρονη οργάνωση και πολιτισμό πρέπει να αξιοποιούν και το παρελθόν τους διασώζοντας την πολιτιστική τους κληρονομιά.
Με τις σκέψεις και τα ερεθίσματα αυτά ξεκινήσαμε ένα πρόγραμμα, το οποίο χωρίσαμε σε τρεις ενότητες και εξαντλήθηκε σε δύο σχολικές χρονιές 1995 – 1996 και 1996 – 1997 με τις τάξεις Γ΄ και Δ΄ αντίστοιχα και με τους ίδιους μαθητές και μαθήτριες.
Οι μαθητές αντιμετώπισαν με μεγάλο ενδιαφέρον την αρχική πρόταση, γιατί ενθουσιάστηκαν κυρίως από τον τρόπο εργασίας, συνεντεύξεις με ηλικιωμένους, ψάξιμο στους ισόγειους χώρους του Σχολείου (υπόγεια τα λέγαμε τότε), αφηγήσεις γερόντων κ.λπ. Τη σχολική χρονιά 1995 – 1996 εργαστήκαμε πάνω στις ενότητες Σχολικό Συσσίτιο και Γυμναστικές Επιδείξεις και τη σχολική χρονιά 1996 – 1997 ασχοληθήκαμε με τη συγκέντρωση και την καταγραφή αντικειμένων για τη δημιουργία του Μουσείου Ιστορίας της Εκπαίδευσης. Το όλο πρόγραμμα πήρε τον τίτλο: «Η σχολική ζωή στο πέρασμα των χρόνων».
Ο πρώτος σπόρος έπεσε. Τις επόμενες χρονιές και σε χρόνο εκτός μαθημάτων (στα κενά μου και κατά τις απογευματινές ώρες) συγκέντρωνα υλικό σχετικό με την Εκπαίδευση με απώτερο στόχο τη δημιουργία του Μουσείου. Το υλικό άρχισε να συγκεντρώνεται έπειτα από ψάξιμο στα υπόγεια του σχολείου σε παλαιές ντουλάπες αλλά και με επιστολές προς τους γονείς, με αρθογραφία στον τύπο, με προσωπικές επαφές κ.ά. Ο πρώτος χώρος αποθήκευσης και φιλοξενίας του υλικού ήταν η νοτιοδυτική μεγάλη αίθουσα του παλαιού κτιρίου του Σχολείου και στη συνέχεια ο όροφος του Νηπιαγωγείου Λιβαδίων. Ο καθαρισμός των υπογείων του Βούρειου Δημοτικού Σχολείου Λιβαδίων Χίου από άχρηστα υλικά και μπάζα ενός αιώνα έδωσε την από κοινού έμπνευση στον τότε Διευθυντή κ. Δημήτριο Τσαγκάτο, στον αείμνηστο δάσκαλο του Σχολείου μας και επιστήθιο φίλο, Παντελή Θωμάδη, και σε εμένα προσωπικά για τη στέγαση του Μουσείου σ’ αυτόν τον κρυμμένο επί 100 χρόνια αρχιτεκτονικό θησαυρό.
Στη συνέχεια η εισήγησή μου η σχετική μ’ αυτό το θέμα στο 4ο προσυνέδριο του Παιδαγωγικού Συνεδρίου : «Αιγαίο - Χίος: για ένα Σχολείο μάθησης, επικοινωνίας, χαράς, δημιουργίας» στις 3 Νοεμβρίου 2001, καθώς και τα σχετικά αφιερώματα των Μ.Μ.Ε. έδωσαν νέα ώθηση στην όλη υπόθεση. Ο αείμνηστος Νομάρχης Χίου, Γεώργιος Καλουτάς, χωρίς καν να τον ενοχλήσουμε εμείς μας κάλεσε στο Γραφείο του ενθουσιασμένος με την ιδέα. Ανέθεσε στην Ε.Ν.Α. Χίου την αποτύπωση των χώρων και τη σύνταξη σχετικής μελέτης, ώστε το θεματικό αυτό Μουσείο να αγκαλιάσει όλο το νομό. Με χρήματα που διέθεσαν οι πλοιοκτητικές οικογένειες Φαφαλιών κατασκευάστηκαν οι πρώτες προθήκες και τα εκθέματα πλέον άρχισαν να φυλάσσονται σε ασφαλείς χώρους.
Ωστόσο η συστηματική και λεπτομερής καταγραφή των αντικειμένων απαιτούσε πολύ χρόνο. Για το λόγο αυτό η Διεύθυνση Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης Χίου με Διευθύντρια την κ. Ιωάννα Λεμονιάδου, πεπεισμένη για τη σπουδαιότητα του εγχειρήματος αυτού με απέσπασε κατά το σχολικό έτος 2006 – 2007 με σκοπό την αποκλειστική ενασχόλησή μου μ’ αυτήν την υπόθεση. Το ίδιο έπραξαν και οι Διευθυντές Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης Χίου κ.κ. Γεώργιος Καρατζάς και Κωνσταντίνος Παπαδόπουλος κατά τα σχολικά έτη 2007 – 2008 και 2008 – 2009.
Συγχρόνως κατά την περίοδο αυτή ο Λιβαδιώτης κ. Στέφανος Λ. Καλογεράκης εξέφρασε την επιθυμία να πραγματοποιήσει ένα έργο στο Σχολείο εις μνήμην της συζύγου του Ευλαμπίας Καλογεράκη και των γονέων τους, Λουκά Δέσποινας και Στεφάνου Σοφίας. Ομοθύμως και ομοφώνως τόσο η Διευθύντρια Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης Χίου, κ. Ιωάννα Λεμονιάδου, όσο και ο Διευθυντής του Σχολείου, κ. Νικόλαος Μονής, και ο εγώ ο ίδιος, ως υπεύθυνος του Μουσείου, πρότειναν την ανακαίνιση και αποκατάσταση των ισόγειων χώρων του Σχολείου με σκοπό τη στέγαση του Μουσείου Ιστορίας της Εκπαίδευσης. Η πρόταση έγινε ενθουσιωδώς αποδεκτή από τον κ. Στέφανο Λ. Καλογεράκη και έπειτα από όλες τις απαιτούμενες άδειες άρχισε η πραγματοποίηση του έργου.
Η Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Χίου συνέδραμε σημαντικά, ώστε να ολοκληρωθεί το έργο, αφού ο τέως Νομάρχης, κ. Πολύδωρος Λαμπρινούδης, χωρίς κανένα ενδοιασμό και με πολλή αγάπη και ενθουσιασμό αγκάλιασε και στήριξε την προσπάθειά μας.
Όλα αυτά τα χρόνια είχαμε συμπαραστάτες τόσο τα Διοικητικά Συμβούλια του Συλλόγου Γονέων και Κηδεμόνων του Σχολείου όσο και τους Διευθυντές που συνεισέφεραν και αυτοί με όχι ευκαταφρόνητα χρηματικά ποσά σε σχέση με τις δυνάμεις του.
Σήμερα είναι καταγεγραμμένα σε χειρόγραφη και ηλεκτρονική μορφή περίπου πέντε χιλιάδες (5.000) αντικείμενα με λεπτομερή περιγραφή και τεκμηρίωση όπου ήταν εφικτό. Στο Μουσείο εκτίθενται: θρανία διαφόρων τύπων από το 1892 έως σήμερα, μαυροπίνακες, έδρες, τραπέζια, σκεύη συσσιτίου (κουτάλες, πιρούνες, πιάτα, πιρούνια, κουτάλια, καζάνια, ντενεκεδένια κύπελλα, κονσέρβες γάλακτος και τυριού), είδη γραφικής ύλης (πένες, κοντύλια, πλάκα, μελανοδοχεία, σφραγίδες), ποδιές μαθητών, έλεγχοι, απολυτήρια, σχολικά βιβλία, τετράδια, απολυτήρια δασκάλων, χειροτεχνίες μαθητών, φωτογραφίες, κουδούνια, σημαίες, εποπτικά μέσα διδασκαλίας, παιχνίδια, λαογραφικά αντικείμενα, χάρτες, πορτρέτα κ.ά.
Στην παρούσα μορφή του το Μουσείο περιλαμβάνει τις εξής αίθουσες:
Είσοδος (με κατατοπιστικό σχεδιάγραμμα για τον επισκέπτη).
Αίθουσα δασκάλων (διδασκαλικά έντυπα, έγγραφα, πορτρέτα δασκάλων και διευθυντών, έγγραφα της Δ.Ο.Ε κ.ά.).
Αίθουσα μαθητών (διάταξη θρανίων, έδρα, βάθρο, μαυροπίνακας, σόμπα, εποπτικό υλικό).
Αίθουσα συσσιτίου.
Αίθουσα βιβλίων, τετραδίων, ελέγχων, απολυτηρίων κ.ά.
Αίθουσα εποπτικών μέσων, τοπικής ιστορίας και μικροαντικειμένων δασκάλου και μαθητή.
Αίθουσα λαογραφικού υλικού.
Αίθουσα Βούρων (πορτρέτα οικογένειας ευεργετών της περιοχής των Λιβαδίων).
Αίθουσα προβολών, εκπόνησης προγραμμάτων και καταγραφής υλικού.
Υπάρχουν ακόμη αρκετοί χώροι προς αξιοποίηση αρκεί να βρεθούν χρηματοδοτήσεις είτε από ιδιώτες είτε από κρατικούς φορείς είτε από την Τοπική Αυτοδιοίκηση, ώστε να εκτεθούν αντικείμενα, τα οποία βρίσκονται σε αποθηκευτικούς χώρους. Για το σκοπό αυτό βρίσκομαι σε επαφή τόσο με ιδιώτες που πιθανόν να ενδιαφέρονται όσο και με το Δήμο Χίου.
Το ισόγειο του Βούρειου Δημοτικού Σχολείου Λιβαδίων Χίου, εάν αξιοποιηθεί στο σύνολό του, θα είναι ένα ολοκληρωμένο μουσείο μεγάλης έκτασης και θα προστεθούν χώροι που λείπουν προς το παρόν, όπως: Άλλες αίθουσες εκθεμάτων, αποθηκευτικοί χώροι, αίθουσες αρχειακού υλικού, τουαλέτες κ.λ.π.
Σήμερα επισκέπτονται το Μουσείο μαθητές από τα Δημοτικά Σχολεία και Γυμνάσια του Νομού Χίου κατόπιν συνεννόησης με το Διευθυντή του Σχολείου. Τις σχολικές χρονιές 2010-2011, 2011-2012 και 2012-2013, εκτός από την ξενάγηση, υλοποιούνταν εκπαιδευτικά προγράμματα μέσα στους χώρους του. Για το σκοπό αυτό είχε τοποθετηθεί εξ ολοκλήρου η δασκάλα του Σχολείου, κ. Ελένη Φρεζούλη, η οποία εκτός των παραπάνω ασχολούνταν και με την καταγραφή των αντικειμένων. Καθοριστική η συμβολή του Διευθυντή Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης Χίου, κ. Αριστείδη Κελεπερτζή.
Θεωρώ ότι το Μουσείο Ιστορίας της Εκπαίδευσης του Βούρειου Δημοτικού Σχολείου Λιβαδίων Χίου, το οποίο δημιούργησα με πολύ κόπο και υπεράνθρωπες προσπάθειες, πρέπει να αποκτήσει νομική υπόσταση για δύο λόγους. Πρώτον για να διαφυλαχθεί και να εξασφαλιστεί η ύπαρξή του και δεύτερον για να λαμβάνει χρηματοδοτήσεις από το Υπουργείο Παιδείας, Θρησκευμάτων, ώστε να καλύπτει τα λειτουργικά του έξοδα, καθώς και έξοδα συντήρησης των εκθεμάτων του.
Το Μουσείο Ιστορίας της Εκπαίδευσης του Βούρειου Δημοτικού Σχολείου Λιβαδίων Χίου με τους στόχους και τους σκοπούς που έχει θέσει έχει επιτύχει μέχρι στιγμής τα παρακάτω:
Τη γνωριμία με την εκπαίδευση στην πατρίδα μας τα περασμένα χρόνια και τη σύγκριση με τα αντίστοιχα σημερινά δεδομένα.
Μορφές και μέθοδοι διδασκαλίας.
Επίπλωση: πίνακες, θρανία, έδρες κ.λπ.
Δομή αίθουσας διδασκαλίας ( διάταξη θρανίων, βάθρο με έδρα, δασκαλοκεντρικό σύστημα ).
Βιβλία, τετράδια, περιοδικά.
Μικροαντικείμενα δασκάλου – μαθητών.
Φωτογραφίες.
Κυρίαρχη ιδεολογία.
Την ευαισθητοποίηση των επισκεπτών με σκοπό το σεβασμό και τη διαφύλαξη της πολιτιστικής μας κληρονομιάς.
Οι μαθητές και οι μαθήτριες που επισκέπτονται το Μουσείο, οι εκπαιδευτικοί που τους συνοδεύουν, καθώς και το ευρύ κοινό φεύγουν εντυπωσιασμένοι τόσο από τα εκθέματα και τον τρόπο οργάνωσής τους όσο και από το κτίριο, αφού αποτελεί το φυσικό και αυθεντικό χώρο για τα συγκεκριμένα εκθέματα.
Το Μουσείο Ιστορίας της Εκπαίδευσης του Βούρειου Δημοτικού Σχολείου Λιβαδίων Χίου με τους στόχους και τους σκοπούς που έχει θέσει έχει επιτύχει μέχρι στιγμής τα παρακάτω:
Τη γνωριμία με την εκπαίδευση στην πατρίδα μας τα περασμένα χρόνια και τη σύγκριση με τα αντίστοιχα σημερινά δεδομένα.
Μορφές και μέθοδοι διδασκαλίας.
Επίπλωση: πίνακες, θρανία, έδρες κ.λπ.
Δομή αίθουσας διδασκαλίας ( διάταξη θρανίων, βάθρο με έδρα, δασκαλοκεντρικό σύστημα ).
Βιβλία, τετράδια, περιοδικά.
Μικροαντικείμενα δασκάλου – μαθητών.
Φωτογραφίες.
Κυρίαρχη ιδεολογία.
Την ευαισθητοποίηση των επισκεπτών με σκοπό το σεβασμό και τη διαφύλαξη της πολιτιστικής μας κληρονομιάς.
Οι μαθητές και οι μαθήτριες που επισκέπτονται το Μουσείο, οι εκπαιδευτικοί που τους συνοδεύουν, καθώς και το ευρύ κοινό φεύγουν εντυπωσιασμένοι τόσο από τα εκθέματα και τον τρόπο οργάνωσής τους όσο και από το κτίριο, αφού αποτελεί το φυσικό και αυθεντικό χώρο για τα συγκεκριμένα εκθέματα.
Το Μουσείο Ιστορίας της Εκπαίδευσης αποτελεί μια καινοτομία στην εκπαιδευτική διαδικασία, γιατί με τα 5.000 εκθέματα που διαθέτει παρέχει μια θεωρητική και πρακτική τεκμηρίωση των εκπαιδευτικών συστημάτων διαφόρων εποχών. Για πρώτη φορά οι μαθητές έρχονται σε επαφή με πρακτικές και παιδαγωγικές προσεγγίσεις παλαιοτέρων εποχών και κάνουν συγκρίσεις με τα σημερινά δεδομένα επισημαίνοντας θετικά και αρνητικά σημεία. Με τα προγράμματα που υλοποιούνται προωθείται η συμμετοχή μαθητών και εκπαιδευτικών σε κοινές δράσεις και παιχνίδια και η αγάπη και η ενασχόληση με την τοπική μας ιστορία.
Η παιδαγωγική αξία του έργου είναι μεγάλη γιατί οι μαθητές που επισκέπτονται το Μουσείο αναπτύσσουν την κοινωνικότητά τους, τη συνεργατικότητα, αποκτούν πολιτιστική συνείδηση και τους δίνεται το ερέθισμα να ερευνήσουν με ερωτηματολόγια και συνεντεύξεις την εκπαιδευτική ιστορία της πατρίδας μας.
Πρόσθετο Υλικό
Υλικό για το Μουσείο έχει αναρτηθεί και στην ιστοσελίδα του Υπουργείου Παιδείας Δια Βίου Μάθησης και Θρησκευμάτων. Στην ιστοσελίδα υπάρχει και η παρουσίαση του Μουσείου σε μορφή powerpoint. Μόλις μπείτε στη φόρμα ¨κατηγορία έργου" πατήστε "ΔΑΣΚΑΛΩΝ" και στη φόρμα "φορέας βράβευσης" πατήστε "ΑΡΙΣΤΕΙΑ 2011". Είναι το έργο με αριθμό 4. Πατήστε εδώ...
Στεγάζεται στο ισόγειο του διδακτηρίου του Βούρειου Δημοτικού Σχολείου Λιβαδίων Χίου, το οποίο αποτελεί κόσμημα αρχιτεκτονικής κληρονομιάς κατασκευής του έτους 1892 και το οποίο ανακαινίστηκε με πλήρη σεβασμό στην ιστορία του και στην αρχιτεκτονική του. Για την αποπεράτωση των εργασιών συνεισέφεραν διάφοροι φορείς όπως ο Σύλλογος Γονέων και Κηδεμόνων του Σχολείου, η Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Χίου, ο Δήμος Χίου, αλλά το μέγιστο οικονομικό βάρος ανέλαβαν ευαισθητοποιημένοι ιδιώτες.
Σήμερα αριθμεί περί τα 5.000 εκθέματα καταγεγραμμένα με χειρόγραφη και ηλεκτρονική μορφή και το επισκέπτονται μαθητές των Δημοτικών Σχολείων και Γυμνασίων της Χίου με οργανωμένο τρόπο καθώς και ενήλικες.
Το 1994 στο 4ο τεύχος του περιοδικού «ΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΣΠΙΤΙ» o συνάδελφος Σπύρος Γιάννος έκανε μια τολμηρή και άκρως εντυπωσιακή πρόταση δημοσιεύοντας ένα άρθρο με τίτλο: «Για ένα μουσείο της ελληνικής εκπαίδευσης» Ήταν ένα άρθρο με τεκμηριωμένες και ολοκληρωμένες προτάσεις, το οποίο με συγκλόνισε, γιατί πολλά χρόνια πριν ζυμωνόταν μέσα μου η σκέψη και η ιδέα να τολμήσω κάτι ανάλογο.
Ακολούθησε η ανάγνωση ενός άρθρου στη κυριακάτικη Ελευθεροτυπία της Ναταλί Χατζηαντωνίου με τίτλο : «Η ιστορία της Παιδείας τώρα γράφεται», όπου μεταξύ άλλων ανέφερε: «… Η Φιλοσοφική Σχολή αναζητά μελανοδοχεία, άβακες, ποδιές και βώλους! Μόνο που χρειάζονται χρήματα και ο κατάλληλος χώρος». Αυτό ήταν το τελειωτικό έναυσμα για να βάλουμε τα σχέδιά μας σε εφαρμογή και να δούμε, έστω και σε αρχικό στάδιο, το όνειρό μας να γίνεται πραγματικότητα.
Υπηρετώντας επί πολλά συνεχή έτη στο ιστορικό Βούρειο Δημοτικό Σχολείο Λιβαδίων Χίου διαπίστωσα ότι εκεί σμίγει το παλιό με το καινούργιο, το ξεπερασμένο από χρηστική άποψη και το άχρηστο με το σύγχρονο. Όπου και να κοίταζες κάτι σου έφερνε στη μνήμη παλιές θύμησες, νοσταλγικές στιγμές αλλοτινών εποχών. Άψυχα υλικά, που όμως μ’ αυτά ζυμώθηκαν δάσκαλοι και μαθητές δεκάδες χρόνια πριν στο ζυμωτήρι της Παιδείας.
Παρατηρώντας ότι τα τελευταία χρόνια ολοένα τη θέση του παλιού έπαιρνε το σύγχρονο και φοβούμενος ότι ο άνεμος των δεκαετιών ανελέητα θα σαρώσει τα πάντα, άρχισε έντονα να με κυριεύει ο πόθος κάτι να κάνω για να περισώσω οτιδήποτε μπορέσω που να θυμίζει το παρελθόν της ελληνικής εκπαίδευσης. Ασφαλώς και ο εκσυγχρονισμός της εκπαίδευσης είναι αναγκαίος και επιτακτικός, τούτο όμως δε σημαίνει πως ό,τι θυμίζει παρελθόν πρέπει να εγκαταλείπεται στη δύναμη του φθοροποιού χρόνου.
Πιστεύω ακράδαντα πως οι χώρες που έχουν σύγχρονη οργάνωση και πολιτισμό πρέπει να αξιοποιούν και το παρελθόν τους διασώζοντας την πολιτιστική τους κληρονομιά.
Με τις σκέψεις και τα ερεθίσματα αυτά ξεκινήσαμε ένα πρόγραμμα, το οποίο χωρίσαμε σε τρεις ενότητες και εξαντλήθηκε σε δύο σχολικές χρονιές 1995 – 1996 και 1996 – 1997 με τις τάξεις Γ΄ και Δ΄ αντίστοιχα και με τους ίδιους μαθητές και μαθήτριες.
Οι μαθητές αντιμετώπισαν με μεγάλο ενδιαφέρον την αρχική πρόταση, γιατί ενθουσιάστηκαν κυρίως από τον τρόπο εργασίας, συνεντεύξεις με ηλικιωμένους, ψάξιμο στους ισόγειους χώρους του Σχολείου (υπόγεια τα λέγαμε τότε), αφηγήσεις γερόντων κ.λπ. Τη σχολική χρονιά 1995 – 1996 εργαστήκαμε πάνω στις ενότητες Σχολικό Συσσίτιο και Γυμναστικές Επιδείξεις και τη σχολική χρονιά 1996 – 1997 ασχοληθήκαμε με τη συγκέντρωση και την καταγραφή αντικειμένων για τη δημιουργία του Μουσείου Ιστορίας της Εκπαίδευσης. Το όλο πρόγραμμα πήρε τον τίτλο: «Η σχολική ζωή στο πέρασμα των χρόνων».
Ο πρώτος σπόρος έπεσε. Τις επόμενες χρονιές και σε χρόνο εκτός μαθημάτων (στα κενά μου και κατά τις απογευματινές ώρες) συγκέντρωνα υλικό σχετικό με την Εκπαίδευση με απώτερο στόχο τη δημιουργία του Μουσείου. Το υλικό άρχισε να συγκεντρώνεται έπειτα από ψάξιμο στα υπόγεια του σχολείου σε παλαιές ντουλάπες αλλά και με επιστολές προς τους γονείς, με αρθογραφία στον τύπο, με προσωπικές επαφές κ.ά. Ο πρώτος χώρος αποθήκευσης και φιλοξενίας του υλικού ήταν η νοτιοδυτική μεγάλη αίθουσα του παλαιού κτιρίου του Σχολείου και στη συνέχεια ο όροφος του Νηπιαγωγείου Λιβαδίων. Ο καθαρισμός των υπογείων του Βούρειου Δημοτικού Σχολείου Λιβαδίων Χίου από άχρηστα υλικά και μπάζα ενός αιώνα έδωσε την από κοινού έμπνευση στον τότε Διευθυντή κ. Δημήτριο Τσαγκάτο, στον αείμνηστο δάσκαλο του Σχολείου μας και επιστήθιο φίλο, Παντελή Θωμάδη, και σε εμένα προσωπικά για τη στέγαση του Μουσείου σ’ αυτόν τον κρυμμένο επί 100 χρόνια αρχιτεκτονικό θησαυρό.
Στη συνέχεια η εισήγησή μου η σχετική μ’ αυτό το θέμα στο 4ο προσυνέδριο του Παιδαγωγικού Συνεδρίου : «Αιγαίο - Χίος: για ένα Σχολείο μάθησης, επικοινωνίας, χαράς, δημιουργίας» στις 3 Νοεμβρίου 2001, καθώς και τα σχετικά αφιερώματα των Μ.Μ.Ε. έδωσαν νέα ώθηση στην όλη υπόθεση. Ο αείμνηστος Νομάρχης Χίου, Γεώργιος Καλουτάς, χωρίς καν να τον ενοχλήσουμε εμείς μας κάλεσε στο Γραφείο του ενθουσιασμένος με την ιδέα. Ανέθεσε στην Ε.Ν.Α. Χίου την αποτύπωση των χώρων και τη σύνταξη σχετικής μελέτης, ώστε το θεματικό αυτό Μουσείο να αγκαλιάσει όλο το νομό. Με χρήματα που διέθεσαν οι πλοιοκτητικές οικογένειες Φαφαλιών κατασκευάστηκαν οι πρώτες προθήκες και τα εκθέματα πλέον άρχισαν να φυλάσσονται σε ασφαλείς χώρους.
Ωστόσο η συστηματική και λεπτομερής καταγραφή των αντικειμένων απαιτούσε πολύ χρόνο. Για το λόγο αυτό η Διεύθυνση Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης Χίου με Διευθύντρια την κ. Ιωάννα Λεμονιάδου, πεπεισμένη για τη σπουδαιότητα του εγχειρήματος αυτού με απέσπασε κατά το σχολικό έτος 2006 – 2007 με σκοπό την αποκλειστική ενασχόλησή μου μ’ αυτήν την υπόθεση. Το ίδιο έπραξαν και οι Διευθυντές Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης Χίου κ.κ. Γεώργιος Καρατζάς και Κωνσταντίνος Παπαδόπουλος κατά τα σχολικά έτη 2007 – 2008 και 2008 – 2009.
Συγχρόνως κατά την περίοδο αυτή ο Λιβαδιώτης κ. Στέφανος Λ. Καλογεράκης εξέφρασε την επιθυμία να πραγματοποιήσει ένα έργο στο Σχολείο εις μνήμην της συζύγου του Ευλαμπίας Καλογεράκη και των γονέων τους, Λουκά Δέσποινας και Στεφάνου Σοφίας. Ομοθύμως και ομοφώνως τόσο η Διευθύντρια Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης Χίου, κ. Ιωάννα Λεμονιάδου, όσο και ο Διευθυντής του Σχολείου, κ. Νικόλαος Μονής, και ο εγώ ο ίδιος, ως υπεύθυνος του Μουσείου, πρότειναν την ανακαίνιση και αποκατάσταση των ισόγειων χώρων του Σχολείου με σκοπό τη στέγαση του Μουσείου Ιστορίας της Εκπαίδευσης. Η πρόταση έγινε ενθουσιωδώς αποδεκτή από τον κ. Στέφανο Λ. Καλογεράκη και έπειτα από όλες τις απαιτούμενες άδειες άρχισε η πραγματοποίηση του έργου.
Η Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Χίου συνέδραμε σημαντικά, ώστε να ολοκληρωθεί το έργο, αφού ο τέως Νομάρχης, κ. Πολύδωρος Λαμπρινούδης, χωρίς κανένα ενδοιασμό και με πολλή αγάπη και ενθουσιασμό αγκάλιασε και στήριξε την προσπάθειά μας.
Όλα αυτά τα χρόνια είχαμε συμπαραστάτες τόσο τα Διοικητικά Συμβούλια του Συλλόγου Γονέων και Κηδεμόνων του Σχολείου όσο και τους Διευθυντές που συνεισέφεραν και αυτοί με όχι ευκαταφρόνητα χρηματικά ποσά σε σχέση με τις δυνάμεις του.
Σήμερα είναι καταγεγραμμένα σε χειρόγραφη και ηλεκτρονική μορφή περίπου πέντε χιλιάδες (5.000) αντικείμενα με λεπτομερή περιγραφή και τεκμηρίωση όπου ήταν εφικτό. Στο Μουσείο εκτίθενται: θρανία διαφόρων τύπων από το 1892 έως σήμερα, μαυροπίνακες, έδρες, τραπέζια, σκεύη συσσιτίου (κουτάλες, πιρούνες, πιάτα, πιρούνια, κουτάλια, καζάνια, ντενεκεδένια κύπελλα, κονσέρβες γάλακτος και τυριού), είδη γραφικής ύλης (πένες, κοντύλια, πλάκα, μελανοδοχεία, σφραγίδες), ποδιές μαθητών, έλεγχοι, απολυτήρια, σχολικά βιβλία, τετράδια, απολυτήρια δασκάλων, χειροτεχνίες μαθητών, φωτογραφίες, κουδούνια, σημαίες, εποπτικά μέσα διδασκαλίας, παιχνίδια, λαογραφικά αντικείμενα, χάρτες, πορτρέτα κ.ά.
Στην παρούσα μορφή του το Μουσείο περιλαμβάνει τις εξής αίθουσες:
Είσοδος (με κατατοπιστικό σχεδιάγραμμα για τον επισκέπτη).
Αίθουσα δασκάλων (διδασκαλικά έντυπα, έγγραφα, πορτρέτα δασκάλων και διευθυντών, έγγραφα της Δ.Ο.Ε κ.ά.).
Αίθουσα μαθητών (διάταξη θρανίων, έδρα, βάθρο, μαυροπίνακας, σόμπα, εποπτικό υλικό).
Αίθουσα συσσιτίου.
Αίθουσα βιβλίων, τετραδίων, ελέγχων, απολυτηρίων κ.ά.
Αίθουσα εποπτικών μέσων, τοπικής ιστορίας και μικροαντικειμένων δασκάλου και μαθητή.
Αίθουσα λαογραφικού υλικού.
Αίθουσα Βούρων (πορτρέτα οικογένειας ευεργετών της περιοχής των Λιβαδίων).
Αίθουσα προβολών, εκπόνησης προγραμμάτων και καταγραφής υλικού.
Υπάρχουν ακόμη αρκετοί χώροι προς αξιοποίηση αρκεί να βρεθούν χρηματοδοτήσεις είτε από ιδιώτες είτε από κρατικούς φορείς είτε από την Τοπική Αυτοδιοίκηση, ώστε να εκτεθούν αντικείμενα, τα οποία βρίσκονται σε αποθηκευτικούς χώρους. Για το σκοπό αυτό βρίσκομαι σε επαφή τόσο με ιδιώτες που πιθανόν να ενδιαφέρονται όσο και με το Δήμο Χίου.
Το ισόγειο του Βούρειου Δημοτικού Σχολείου Λιβαδίων Χίου, εάν αξιοποιηθεί στο σύνολό του, θα είναι ένα ολοκληρωμένο μουσείο μεγάλης έκτασης και θα προστεθούν χώροι που λείπουν προς το παρόν, όπως: Άλλες αίθουσες εκθεμάτων, αποθηκευτικοί χώροι, αίθουσες αρχειακού υλικού, τουαλέτες κ.λ.π.
Σήμερα επισκέπτονται το Μουσείο μαθητές από τα Δημοτικά Σχολεία και Γυμνάσια του Νομού Χίου κατόπιν συνεννόησης με το Διευθυντή του Σχολείου. Τις σχολικές χρονιές 2010-2011, 2011-2012 και 2012-2013, εκτός από την ξενάγηση, υλοποιούνταν εκπαιδευτικά προγράμματα μέσα στους χώρους του. Για το σκοπό αυτό είχε τοποθετηθεί εξ ολοκλήρου η δασκάλα του Σχολείου, κ. Ελένη Φρεζούλη, η οποία εκτός των παραπάνω ασχολούνταν και με την καταγραφή των αντικειμένων. Καθοριστική η συμβολή του Διευθυντή Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης Χίου, κ. Αριστείδη Κελεπερτζή.
Θεωρώ ότι το Μουσείο Ιστορίας της Εκπαίδευσης του Βούρειου Δημοτικού Σχολείου Λιβαδίων Χίου, το οποίο δημιούργησα με πολύ κόπο και υπεράνθρωπες προσπάθειες, πρέπει να αποκτήσει νομική υπόσταση για δύο λόγους. Πρώτον για να διαφυλαχθεί και να εξασφαλιστεί η ύπαρξή του και δεύτερον για να λαμβάνει χρηματοδοτήσεις από το Υπουργείο Παιδείας, Θρησκευμάτων, ώστε να καλύπτει τα λειτουργικά του έξοδα, καθώς και έξοδα συντήρησης των εκθεμάτων του.
Το Μουσείο Ιστορίας της Εκπαίδευσης του Βούρειου Δημοτικού Σχολείου Λιβαδίων Χίου με τους στόχους και τους σκοπούς που έχει θέσει έχει επιτύχει μέχρι στιγμής τα παρακάτω:
Τη γνωριμία με την εκπαίδευση στην πατρίδα μας τα περασμένα χρόνια και τη σύγκριση με τα αντίστοιχα σημερινά δεδομένα.
Μορφές και μέθοδοι διδασκαλίας.
Επίπλωση: πίνακες, θρανία, έδρες κ.λπ.
Δομή αίθουσας διδασκαλίας ( διάταξη θρανίων, βάθρο με έδρα, δασκαλοκεντρικό σύστημα ).
Βιβλία, τετράδια, περιοδικά.
Μικροαντικείμενα δασκάλου – μαθητών.
Φωτογραφίες.
Κυρίαρχη ιδεολογία.
Την ευαισθητοποίηση των επισκεπτών με σκοπό το σεβασμό και τη διαφύλαξη της πολιτιστικής μας κληρονομιάς.
Οι μαθητές και οι μαθήτριες που επισκέπτονται το Μουσείο, οι εκπαιδευτικοί που τους συνοδεύουν, καθώς και το ευρύ κοινό φεύγουν εντυπωσιασμένοι τόσο από τα εκθέματα και τον τρόπο οργάνωσής τους όσο και από το κτίριο, αφού αποτελεί το φυσικό και αυθεντικό χώρο για τα συγκεκριμένα εκθέματα.
Το Μουσείο Ιστορίας της Εκπαίδευσης του Βούρειου Δημοτικού Σχολείου Λιβαδίων Χίου με τους στόχους και τους σκοπούς που έχει θέσει έχει επιτύχει μέχρι στιγμής τα παρακάτω:
Τη γνωριμία με την εκπαίδευση στην πατρίδα μας τα περασμένα χρόνια και τη σύγκριση με τα αντίστοιχα σημερινά δεδομένα.
Μορφές και μέθοδοι διδασκαλίας.
Επίπλωση: πίνακες, θρανία, έδρες κ.λπ.
Δομή αίθουσας διδασκαλίας ( διάταξη θρανίων, βάθρο με έδρα, δασκαλοκεντρικό σύστημα ).
Βιβλία, τετράδια, περιοδικά.
Μικροαντικείμενα δασκάλου – μαθητών.
Φωτογραφίες.
Κυρίαρχη ιδεολογία.
Την ευαισθητοποίηση των επισκεπτών με σκοπό το σεβασμό και τη διαφύλαξη της πολιτιστικής μας κληρονομιάς.
Οι μαθητές και οι μαθήτριες που επισκέπτονται το Μουσείο, οι εκπαιδευτικοί που τους συνοδεύουν, καθώς και το ευρύ κοινό φεύγουν εντυπωσιασμένοι τόσο από τα εκθέματα και τον τρόπο οργάνωσής τους όσο και από το κτίριο, αφού αποτελεί το φυσικό και αυθεντικό χώρο για τα συγκεκριμένα εκθέματα.
Το Μουσείο Ιστορίας της Εκπαίδευσης αποτελεί μια καινοτομία στην εκπαιδευτική διαδικασία, γιατί με τα 5.000 εκθέματα που διαθέτει παρέχει μια θεωρητική και πρακτική τεκμηρίωση των εκπαιδευτικών συστημάτων διαφόρων εποχών. Για πρώτη φορά οι μαθητές έρχονται σε επαφή με πρακτικές και παιδαγωγικές προσεγγίσεις παλαιοτέρων εποχών και κάνουν συγκρίσεις με τα σημερινά δεδομένα επισημαίνοντας θετικά και αρνητικά σημεία. Με τα προγράμματα που υλοποιούνται προωθείται η συμμετοχή μαθητών και εκπαιδευτικών σε κοινές δράσεις και παιχνίδια και η αγάπη και η ενασχόληση με την τοπική μας ιστορία.
Η παιδαγωγική αξία του έργου είναι μεγάλη γιατί οι μαθητές που επισκέπτονται το Μουσείο αναπτύσσουν την κοινωνικότητά τους, τη συνεργατικότητα, αποκτούν πολιτιστική συνείδηση και τους δίνεται το ερέθισμα να ερευνήσουν με ερωτηματολόγια και συνεντεύξεις την εκπαιδευτική ιστορία της πατρίδας μας.
Λουκάς Αμπελιώτης
Δάσκαλος,
ιδρυτής του Μουσείου Ιστορίας της Εκπαίδευσης
του Βούρειου Δημοτικού Σχολείου Λιβαδίων Χίου.
Δάσκαλος,
ιδρυτής του Μουσείου Ιστορίας της Εκπαίδευσης
του Βούρειου Δημοτικού Σχολείου Λιβαδίων Χίου.
Πρόσθετο Υλικό
Υλικό για το Μουσείο έχει αναρτηθεί και στην ιστοσελίδα του Υπουργείου Παιδείας Δια Βίου Μάθησης και Θρησκευμάτων. Στην ιστοσελίδα υπάρχει και η παρουσίαση του Μουσείου σε μορφή powerpoint. Μόλις μπείτε στη φόρμα ¨κατηγορία έργου" πατήστε "ΔΑΣΚΑΛΩΝ" και στη φόρμα "φορέας βράβευσης" πατήστε "ΑΡΙΣΤΕΙΑ 2011". Είναι το έργο με αριθμό 4. Πατήστε εδώ...
